De mannetjesvaren is een sporenplant die tot ruim een meter hoog wordt. De bladeren zijn dubbelgeveerd, staan in een rozet en sterven in koude winters af. Varens hebben wortels voor het opnemen van voedingsstoffen en een vaatstelsel voor watertransport. Hierin verschillen zij van mossen, wat ook sporenplanten zijn. Sporenplanten kennen twee generaties: eentje die sporen draagt (sporofyt), de duidelijk zichtbare plant. Uit de sporen groeit een onopvallend plantje (gametofyt) dat ei- en zaadcellen maakt. Na bevruchting ontstaat hieruit weer een sporofyt.