De hamerorchidee is een plant van 10 tot 35 centimeter hoog. De blauwgroene, hartvormige bladeren zijn één centimeter breed. Hij bloeit van eind augustus tot eind oktober. De bloem van de hamerorchidee heeft een donkerpaars, pluizig gedeelte dat lijkt op een vrouwtjeswesp en net zo ruikt. Mannetjeswespen komen op het ‘vrouwtje’ af en proberen ermee te paren. Door de paarbeweging wordt het mannetje tegen de pollen van de bloem aan ‘gehamerd’ en met stuifmeel bedekt. Met dit stuifmeel bevrucht het mannetje andere bloemen.